Alvast goed nieuws om te beginnen, ook in een duurzaam voedingspatroon mag je alles nog eten -maar zoals met veel dingen in het leven- met mate. Als je meer leert over duurzaam eten voelt het al snel alsof je niks meer kan eten. Maar wat kunnen we wel eten om duurzaam iets aan het klimaat te doen als je geen vegan bent? Frank van Fork Ranger zocht het uit.
Hieronder lees je welke eerste stap je als beste kan zetten en welke stappen daarna volgen. Ze zijn gerangschikt op complexiteit en CO2-impact van voedselkeuzes voor specifieke producten. Als dit een boek zou zijn, zou ik zeggen: lees een hoofdstuk per keer, breng het in praktijk en ga daarna verder. Dan is de kans veel groter dat het je echt lukt! Dus start gewoon rustig met stap 1.
Hier kunnen we toch echt niet meer omheen. Ook al blijkt nog steeds dat de overheid deze stap liever niet opneemt in lijstjes over wat we kunnen doen om klimaatverandering tegen te gaan. Rundvlees heeft nou eenmaal de hoogste CO2 impact van alle voedselproducten. Dus ook al eten we er niet zo veel van als van ander vlees, toch is dit het product met grootste aandeel uitstoot in het gemiddelde Nederlandse dieet.
Het vervangen van rundvlees voor dezelfde hoeveelheid vlees met een lagere impact maakt al een heel verschil. En als je nou toch heel erg gehecht bent aan rundvlees en je een hamburger niet kan missen: met 1 hamburger in de 2 weken zit je op een duurzame hoeveelheid rundvlees.
Deze stap levert een reductie van 23% op ten opzichte van het gemiddelde Nederlandse voedingspatroon als je al het rundvlees vervangt door varkensvlees en kip.
Over de gehele keten van het verbouwen van voedsel tot het consumeren ervan, is minder voedselverspilling zelfs een van de beste klimaatoplossingen. En dan niet alleen binnen het voedsel domein!Omdat we als consument niet alle voedselverspilling in de hele keten kunnen beïnvloeden staat deze stap hier op positie twee. In westerse landen heeft de consument het grootste aandeel in voedselverspilling.
Meer dan de helft van alle voedselverspilling vindt namelijk in onze keuken plaats. Deze afbeelding komt uit de Fork Ranger App waarin je de smaak van klimaatvriendelijk eten ontdekt.
Alleen al voor betreft granen (brood, pasta), zuivel, groente en fruit kom je op een reductie van 8% op ten opzichte van het gemiddelde Nederlandse voedingspatroon. Daarbovenop komt nog koffie, thee, wijn, etc. Vandaar toch een plek 2 voor deze actie, aangezien nog veel niet in deze 8% is meegenomen.
Deze stap is misschien wel de meest verrassende uit het hele rijtje. Vaak zijn we zo gefocust op onze eigen acties, maar wat een veel grotere impact heeft is het inspireren van je vrienden: als zij alleen al stap 1 en 2 zetten heeft dat veel meer impact dan de opzichzelfstaande andere stappen die hierna volgen.
Van al het vlees eten we in Nederland nog steeds het meeste varkensvlees. En als we stap 1. zouden volgen zou dat al gauw nog meer kunnen worden. Ondanks de lagere impact dan rundvlees, heeft al dat varkensvlees bij elkaar opgeteld nog steeds een flinke impact. Een makkelijke manier om minder te eten is om om simpelweg te porties te verkleinen.
Het makkelijkste is om varkensvlees te kiezen met een sterke smaak, waardoor we er minder voor nodig hebben. Met bijvoorbeeld 125g spekjes heb je voldoende smaak voor een maaltijd van 4 personen.
Maar wat is dan een duurzame hoeveelheid? Als je nog wel voor varkensvlees kiest, eet dan niet meer dan 2 keer per week een maaltijd met zo’n kleinere portie varkensvlees.
Deze afbeelding komt uit de Fork Ranger App waarin je de smaak van klimaatvriendelijk eten ontdekt. Deze stap levert een reductie van 14% op ten opzichte van het gemiddelde Nederlandse voedingspatroon.
Vooral in Nederland is deze stap toch wel echt een uitdaging. We eten enorm veel zuivel, meer dan gemiddeld in de wereld en dan vooral kaas.
We eten nu meer dan 2,5 keer de hoeveelheid kaas die bij een duurzaam dieet past. En wat het nog moeilijker maakt? Als je minder vlees gaat eten wordt er in veel recepten kaas gebruikt als vervanger. Hoe vaak is de enige vega optie in een restaurant die met een bepaalde soort kaas? Lasagne, ovenschotel, risotto, geitenkaas salade…
Een van mijn tips is om kleinere porties van kazen met eens sterke smaak te gebruiken. En als je dan een fijne rasp gebruikt, dan proef je nog meer van bijvoorbeeld een heerlijke parmezaanse kaas. En met die 20 g parmezaanse kaas zit je zelfs al bijna op de totale hoeveelheid dagelijkse zuivel in een duurzaam dieet (250g melkequivalenten ofwel ca. 25 g kaas). Dat gaat dus best snel.
Deze afbeelding komt uit de Fork Ranger App waarin je de smaak van klimaatvriendelijk eten ontdekt. Deze stap levert een reductie van 10% op ten opzichte van het gemiddelde Nederlandse voedingspatroon.
Dit is eigenlijke een verzameling van allerlei stappen, want de hoeveelheid zuivelproducten is natuurlijk heel breed: yoghurt bij ons ontbijt, een glas melk of melkschuim in je cappuccino, boter op brood, of een ijsje op een warme zomerdag. Omdat er niet 1 specifiek product is waar je je op kan focussen verschijnt deze stap ondanks de relatief grote impact toch op deze plek.
Ik nam stap-voor-stap mijn 3 hoofdmaaltijden onder de loep en keken of er gemakkelijke stappen waren om te zetten. Sojayoghurt bleek perfect voor bij het ontbijt. Voor de lunch proefde ik variaties van hummus met komkommer (en sambal!) en pindakaas werd mijn nieuwe beste vriend. ‘s Avonds at ik wat vaker een curry en in andere gerechten vervang ik room door sojaroom.
Het klinkt nu simpel, maar er waren wel een aantal stappen voor nodig om uiteindelijk uit te komen op de aanbevolen hoeveelheid van 250 g melkequivalenten. Ja, dat is echt maar 1 groot glas melk.
Al deze stappen bij elkaar leveren een reductie van 13% op ten opzichte van het gemiddelde Nederlandse voedingspatroon.
Biologische landbouw gebruikt geen pesticiden en kunstmest. Dit is niet alleen goed voor de biodiversiteit maar zorgt ook beter voor de bodem, die vervolgens meer CO2 kan opslaan. Helaas zijn beide moeilijk in cijfers te meten – er is nog geen omvangrijk allesomvattend onderzoek – en is er voor biologische landbouw wel meer ruimte nodig. Dus hoe belangrijk is het om biologisch te kopen? Over het algemeen lijkt het onmogelijk om er cijfers op te plakken.
Het dichtste bij komt een Zwitsers artikel dat laat zien hoe biologisch voedsel iemands ecologische voedsel impact kan verminderen. Hier scoorde biologisch eten veel meer dan met seizoensgebonden of lokaal eten. Maar zij maakten gebruik van een puntentelling om alle factoren samen te vatten, niet alleen CO2 impact.
Meer met de seizoenen eten gaat vooral om groente en fruit. Als groente en fruit niet in het seizoen is moet het of worden ingevroren, of geteeld worden in een verwarmde kas of van verder weg komen (waar het wel het juiste seizoen is, of het seizoen langer is).
Om de precieze impact per groente of fruit in het seizoen en de andere drie opties te bepalen is vrij lastig omdat het diepgaand onderzoek vereist. Toch hebben is er bijvoorbeeld onderzoek voor spinazie. Het verschil met een verwarmde kas is vooral groot, maar de geïmporteerde spinazie en diepvriesspinazie hebben niet een veel hogere impact. Daarbij is het best complex om dit goed uit te zoeken als je voor het groente- en fruitschap in de supermarkt staat.
Dus voor de hoeveelheid extra uitzoekwerk en moeite en wat het oplevert qua CO2 besparing is het vooral de moeite waard als je alle stappen hierboven al hebt gezet. Met diepvriesgroente zit je trouwens altijd goed!
Deze afbeelding komt uit de Fork Ranger App waarin je de smaak van klimaatvriendelijk eten ontdekt. Stel: we zouden in het meest positieve geval de helft van alle emissies van groente en fruit kunnen vermijden door seizoensgroente te kopen, dan levert deze stap een reductie van 6% op ten opzichte van het gemiddelde Nederlandse voedingspatroon.
aast seizoensgebonden eten, wordt ook lokaal eten flink gepromoot. Ook al zijn er veel voordelen aan lokaal eten, toch vertaalt dit zich vaak niet naar grote CO2 besparingen. In Europa wordt maar 6% van de CO2 impact van een product veroorzaakt door transport.
Daarmee is lokaal eten vooral waardevol om andere redenen: het is belangrijk omdat het wereldwijd diversiteit van soorten stimuleert. Neem bijvoorbeeld appels. In plaats van over de hele wereld Fuji appels te eten, kunnen we ook overal ter wereld de lokale soort kiezen. Dit zorgt op globale schaal voor een grotere variëteit aan soorten en daarmee voor een gezonder ecosysteem en meer unieke smaken.
Uiteraard zijn er wel een handvol producten die van echt ver weg komen, en zelfs met het vliegtuig komen. Laten we die proberen te vermijden: verse bessen in de winter, groene asperges uit Peru en sperzieboontjes uit Kenia. Je herkent deze producten omdat ze erg vers maar ook heel kwetsbaar zijn. Ze liggen vaak apart in de supermarkt.
Stel dat we de helft van alle voedselkilometers zouden kunnen besparen dan levert deze stap een reductie van 3% op ten opzichte van het gemiddelde Nederlandse voedingspatroon.
Verpakking zijn altijd heel zichtbaar en krijgen daarom veel aandacht. Wist je dat plastic om komkommer bijvoorbeeld in Nederland onze ergste ergernis is als het om duurzaamheid gaat? Toch is de CO2 impact die met verpakkingen gemoeid is relatief gezien vrij laag. Het is gemiddeld maar ongeveer 5% van de totale CO2 impact van een product.
Het ligt voor de hand om te stellen dat we alle verpakkingen moeten vermijden. Maar veel producten moeten toch verpakt worden, omdat ze niet los aangeboden kunnen worden. Daarnaast kan een goede verpakking bijdragen aan een betere houdbaarheid en daarmee voedselverspilling voorkomen. De extra uitstoot van de verpakking kan het waard zijn om voedselverspilling (en daarmee ook extra uitstoot) te voorkomen.
Hierbij is het dus erg lastig om echt vast te stellen hoeveel er met deze stap bespaard kan worden.
Wordt ook een Fork Ranger
Om bovenstaande stappen echt onderdeel te maken van je eetpatroon, maakte ik de Fork Ranger app. Ga je mee op reis door ons voedselsysteem? Download de iPhone app of bestel het boek, en ontdek meer over de impact van ons eten, en kook gemakkelijke en duurzame recepten.
Extra bronnen:
