In tijden van recessie zijn we genoodzaakt meer na te denken over ons doen en laten. Waar we wel geld aan uit willen geven en waar niet, je zou je dan kunnen realiseren dat we wel heel afhankelijk zijn geworden van wat de supermarkten ons aanbieden en tegen welke prijs. Zou het niet fijn zijn om, ook al is het maar een klein beetje, zelfvoorzienend te zijn? Om een deel van je voedsel zelf te verbouwen? Begin dan een eigen moestuintje. Letterlijk ‘back to the roots’. Voel en proef wat het voor je doet.
Een moestuin beginnen is hoeft niet zo moeilijk te zijn als je wellicht denkt. Alles valt en staat met een goede planning en voorbereiding. Maar met alle tutorials, boeken en handleidingen die beschikbaar zijn, is dat geen reden meer om het niet eens te proberen.
En ik dan, met mijn balkonnetje in de binnenstad, denk je misschien. Zelfs op dat balkonnetje is het mogelijk om groenten en kruiden te laten groeien. Of zelfs op de vensterbank voor het raam. Of je zoekt een volkstuintje in de buurt. Ook in een standaard achtertuin is het heel gemakkelijk een zonnig hoekje vrij te maken voor eetbare planten.
Het is nu niet de tijd van het jaar om te beginnen met een moestuin, maar wel het ideale moment om plannen te maken voor volgend voorjaar. Dit zijn de eerste stappen naar een eigen moestuintje:
Kijk eens of je een zonnig stukje vrij zou kunnen maken in de achtertuin of meet je balkon op om te zien of er een vierkante-meter-tuintje zou passen. Het is zinvol en leuk om je af te vragen waar de zon op komt en ondergaat ten opzichte van je tuin. Waar is schaduw? En waar blijft de meeste regen liggen? Allemaal waardevolle informatie om mee te nemen in je tuinplan.
Surf alvast een beetje rond op het internet om te bepalen welke groenten en kruiden je graag in je tuin zou verbouwen. Als je zoekt met de term ‘moestuin’ vind je allerlei sites met informatie en tips. Welke groenten gemakkelijk groeien bijvoorbeeld. Zaden kun je ook online bestellen. De Nieuwe Tuin bijvoorbeeld heeft een prachtige site met veel ‘vergeten’ groenten. Ook bij de Bolster kun je goede biologische zaden vinden.
Twee boeken die de beginnende tuinier op weg zullen helpen zijn ‘Het nieuwe stadstuinieren’ van Celia Brooks Brown en ‘Meiden in de moestuin’ van Alex Mitchell. Beide Britse auteurs hebben een boek geschreven waarin je stap voor stap wordt meegenomen in het opzetten van een moestuin op het balkon, in de achtertuin of volkstuin.
Het boek ‘Meiden in de moestuin’ richt zich op dames die zelf fruit en groenten willen kweken zonder vieze handen te krijgen. Eigenlijk jammer dat het alleen op vrouwen gericht is want de staccato opzet van dit boek is voor iedereen fijn. In combinatie met de eenvoudige indeling in seizoenen geeft het boek je het gevoel dat het inderdaad heel gemakkelijk is om zelf van alles te kweken. Naast alle groene instructies en recepten staan er ook tips in om je balkon of tuin mooier te maken.
Dus kijk hoeveel ruimte je beschikbaar hebt, bedenk welke groenten, fruit of kruiden je lekker vindt en maak een plannetje voor je eigen moestuin. Maak misschien ook een schetsje van de tuin, waarop je de favorieten kunt intekenen. Als je wat meer ruimte hebt en een grotere moestuin kunt ontwerpen, denk dan ook aan paden en een overdekt plekje voor je modderlaarzen en gereeedschap. Zelf heb ik een klein zithoekje in mijn moestuin gemaakt. Niets maakt mij gelukkiger dan na een uurtje wieden op mijn aluminium loungeset te genieten van mijn bloeiende tuin.
Zaden kun je al kopen of bestellen. Dan kun je in maart, als het seizoen voor de moestuin weer begint, meteen die schep of spade in de grond zetten. Een paar weken later eet je de zelf gekweekte rucola al!
Naast het experimenteren met moestuinen op je eigen balkon of in de tuin, kun je de mogelijkheid overwegen om met de buurt samen een gemeenschappelijke moestuin aan te leggen. Misschien zijn er al buren met groene vingers actief en kun je instappen? Samen tuinieren is niet alleen gezellig, het biedt ook de mogelijkheid om kennis en ervaring uit te wisselen. Het maakt de buurt groener en stimuleert sociale interactie en samenwerking. Bovendien kan iedereen genieten van verse, lokaal geteelde groenten en kruiden, wat een gezond en duurzaam alternatief is.
Samen minder afhankelijk
Wij hebben het geluk dat we wonen in een idealistische zeventiger jaren wijk waar destijds ruimte is gecreëerd voor een aantal moestuinen. Elke geïnteresseerde bewoner mag daar gratis en op biologische wijze vijf jaar zijn of haar groenten verbouwen. Na afloop van die periode is de volgende op de wachtlijst aan de beurt. Zou een dergelijke opzet geen streven moeten zijn bij het ontwerpen van nieuwbouwwijken? Zodat een deel van het geconsumeerde voedsel uit eigen wijk komt. Om zo de ecologische footprint van de nieuw gebouwde omgeving te verkleinen en de samenleving weer een beetje meer autarkisch te maken. Autarkisch betekent zelfvoorzienend. Niet afhankelijk van anderen. Dat is natuurlijk een utopie op grote schaal. Niet realistisch en niet wenselijk. Zeker in een land waar zoveel mensen wonen op zo’n klein stukje land. Maar op kleinere schaal kunnen we daar wel ons voordeel mee doen.
De helende kracht van tuinieren
En als je dan aan het spitten, zaaien, dieven of oogsten bent voel je dat wat goed is voor de aarde, ook goed is voor jou. Tijd om na te denken, tijd om de drukte van het werk los te laten. Het werken in de moestuin verlegt de aandacht van het hoofd naar de handen. En die handen kunnen er voor zorgen dat er iets gaat groeien. Zonder al te veel moeite. Want moestuinieren is echt niet zo ingewikkeld. Je stopt zaden in de grond en wacht tot er iets begint te groeien. Je moet soms wat water geven als het te droog is en af en toe onkruid uit de grond trekken. Wil je een betere opbrengst? Dan kun je gaan mesten of je bouwt een kasje over de planten. Zo simpel is het.
Een moestuintje houden loont echt te moeite. Zelf verbouwd voedsel is lekkerder. Omdat jij het hebt laten groeien en omdat het een uur na de oogst op je bord ligt! Aan de slag!
Een stapje verder in het collectieve tuinieren is het zogenaamde Urban Farming, ookwel stadstuinieren genoememd. Waar je in een woonwijk buiten de stad nog wel wat ruimte kunt vinden voor een gezamenlijke tuin, is dat in de stad zelf een grotere uitdaging. Maar ook daar is nog ruimtewinst te behalen. De platte daken van al die gebouwen kunnen gebruikt worden om te moestuinieren. Urban farming, een ‘stroming’ die al langer bestaat in met name de Verenigde Staten, is nu ook hier in opkomst. Onlangs is op het Zuidpark-gebouw, in Amsterdam aan de A10, de grootste dakboerderij van Europa geopend.
Biologisch van eigen dak
Op het 3000m2 grote dak is 200.000 liter tuinaarde opgebracht en in bakken worden meer dan 50 soorten groeten, kruiden en klein fruit verbouwd. De eigenaar van het gebouw heeft Antoine Miltenburg van Biet & Boon gevraagd de moestuin te ontwerpen en in te richten. Miltenburg is zelf opgegroeid op een landbouwbedrijf onder de rook van Amsterdam en zag dat mensen in stedelijke omgevingen de relatie met de herkomst van hun voedsel aan het verliezen zijn. Zijn initiatieven willen die band herstellen. De groenten die de gebruikers van het gebouw Zuidpark op het dak zien groeien, liggen later in de (bedrijfs)restaurants op hun bord. Lekkere verse, biologische en duurzame producten van eigen dak. Het onderhoud van de dakmoestuin ligt bij bewoners en gebruikers. Zij worden daarin ondersteund door werkloze jongeren.
Fijnstof op groente en fruit?
En hoe zit het met de luchtvervuiling in de stad? Miltenburg zegt dat er inderdaad sprake is van fijnstof. Alle groenten worden dan ook gewassen voordat ze na de afnemers gaan en ook de zelfplukkers op het dak wordt aangeraden dat te doen. Volgens Miltenburg is het goed dat die discussie wordt opgeroepen. Op de snelweg rijden we ook dagelijks langs grote velden met groente en fruit en stellen we ons die vraag niet. Waarschijnlijk omdat de afstand tot de producten die in de supermarkt liggen te groot is. We leggen niet de relatie van dat veld spruitjes naast de weg en de groenten op ons bord.
Sociale bezigheid
Een andere doelstelling van de dakmoestuin is het tot stand brengen en faciliteren van ontmoetingen. De tuin is daar optimaal voor ingericht. Er staan 2 tafels van 20 meter op het dak, waaraan geluncht of vergaderd kan worden, met een wijds uitzicht. Er is een mogelijkheid om vergaderruimte af te huren, het hele dak is voorzien van wifi en scholen kunnen de daktuin bezoeken. Daarnaast bevordert het onderhouden van de gezamenlijke of eigen moestuintjes ook hier het onderlinge contact. ‘Hoe krijg jij van die mooie tomaatjes?’ of ‘wanneer moeten we de courgette bijmesten’?
Techiek Urban Farming
Voordat de bakken voor groenten en kruiden geplaatst konden worden zijn er voorzieningen op het dak aangebracht. Eerst is er naar de constructie gekeken om te zien waar het dak het meeste gewicht kan dragen. Aan de hand daarvan is het plan voor het dak gemaakt. Er is een detectiesysteem aangebracht dat elk probleem met waterdichtheid van het dak meteen signaleert. Daarover heen is een wortelvaste dakbedekking aangebracht, met een lichtgewicht bestrating. Ook de beplanting moet aan eisen voldoen. Het is op een dak altijd winderig en de plant moet daar tegen komen. De meeste planten zijn eerst elders opgekweekt omdat het klimaat op een dak iets minder gunstig zijn voor het kiemen.
Ook voor particulieren
Daktuinieren is niet alleen iets voor grote daken van bedrijven. Ook particulieren kunnen prima hun eigen duurzame groenten op het dak of balkon verbouwen. Deze startpagina helpt je op weg. Kijk ook even op de site van de dakboerin. Zij geeft goede tips voor het beginnen van je eigen dakmoestuin.
