Wij koken bij voorkeur in RVS pannen. Waarom? Omdat wordt beweerd dat de anti-aanbaklaag van pannen niet goed is voor je gezondheid. Maar pannenkoeken bakken in een anti-aanbakpan is toch wel fijn! Hoog tijd dus om eens te onderzoeken op welke manier een anti-aanbaklaag giftig is. En of er goede alternatieven zijn waar je je pannenkoek net zo gemakkelijk in bakt.
Een anti-aanbaklaag is vaak gemaakt van de stof PTFE (polytetrafluorethyleen). Wij kennen het vooral onder de bekendste merknaam voor dit materiaal: Teflon. Dit is de naam die uitvinder DuPont aan de stof gegeven heeft. Teflon is ook een merk pannen, dat niet altijd de PTFE hoeft te bevatten. Een paar andere namen voor dezelfde stof zijn: Duracote, Silverstone, Xylon en Resistal. PTFE is een soort plastic, met een heel lage wrijvingsweerstand. Stoffen glijden er gemakkelijk overheen. En dat maakt het materiaal zo geschikt voor pannen. Je pannenkoek blijft niet plakken, maar glijdt juist gemakkelijk over de bodem als je hem in de lucht wilt gooien. Hoe PFTE schadelijk kan zijn, zullen we hier beter bekijken.
PFOA is gevaarlijk en verboden
De stof PTFE is op zichzelf niet schadelijk. Ook niet als de pan verslijt en er deeltjes los komen die je vervolgens binnen krijgt. Het gevaar ligt in oververhitting. Bij te hoge temperaturen valt PTFE uiteen, waarbij onder andere de stof PFOA (perfluoroctaanzuur) vrijkomt. Deze stof heeft de functie van bindmiddel om de Teflon-laag aan de pan te hechten. En dit maakt de anti-aanbaklaag giftig. De stof wordt in verband gebracht met chronisch nierfalen en hoog cholesterol. PFOA werd in 2012 zelfs officieel in verband gebracht met kanker. Het is dan ook sinds 2015 verboden voor producenten om PFOA in een pan te gebruiken. Je kan er daarom vanuit gaan dat je nieuwe pan PFOA vrij is. Als je anti-aanbakpan ouder is dan 8 jaar, adviseren wij te kijken naar een nieuwe, PFOA-vrije pan.
Als mussen van het dak
Is Teflon dan 100% gezond nu PFOA verboden is? Telfon smelt bij 327°C. Maar bij een temperatuur van 260°C begint de kwaliteit van het materiaal al af te nemen. Als je weet dat bij bakken al snel een temperatuur van 300°C bereikt wordt, is een anti-aanbakpan toch niet zo veilig als je misschien dacht. Mocht je nog twijfelen aan de schadelijkheid van PFOA, bekijk dit fragment van Recht in de Regio maar eens.
De vogeltjes vallen dood neer bij de dampen die uit de anti-aanbak poffertjespan komen. Gelukkig hebben wij een gietijzeren poffertjespan! En let op, PTFE wordt niet alleen gebruikt in pannen, maar ook op andere producten. Denk aan bakvormen, tosti-apparaten en het gourmetstel. Ook hier moet je dus uitkijken voor oververhitting. In een oven is de temperatuur redelijk gereguleerd, maar bij andere apparaten is het opletten.
Ook interessant: deze aflevering van de Keuringsdienst van Waarde over de pannen met anti-aanbaklaag.
Is de nieuwe vorm van teflon giftig?
Er zijn meerdere follow-up onderzoeken gedaan naar of de nieuwe vorm van Teflon (zonder PFOA) giftig is voor mensen. Er zijn geen onderzoeken die echt hebben aangetoond dat Teflon giftig is. Maar ook zonder PFOA blijven er verhalen komen van mensen die last hebben van koortsachtige verschijnselen en de luchtwegen bij oververhitting. Mensen met een long- of luchtwegaandoening kunnen nog steeds last krijgen van een Teflonlaag die te heet wordt. De klachten zijn voornamelijk tijdelijke kortademigheid. Zie ook de website van de Amerikaanse Kanker organisatie. Ook vogeltjes en andere kleine dieren kan je beter niet in de buurt van de keuken laten. En verhit nooit Teflonpannen zonder dat er iets in zit.
De gezonde keramische pan
We hebben al twee alternatieven genoemd voor de anti-aanbakpan: RVS en gietijzer. Daarnaast zijn geëmailleerde of keramische pannen een zeer goede optie. Waarbij keramisch het minst bekend is. Lees voor een wat uitgebreidere vergelijking van de beste pannen op het gebied van duurzaamheid ook ons artikel ‘Een pan voor het leven’.
In keramische pannen is, net als in anti-aanbak pannen, een gladde laag aangebracht. Maar dan van een minder hitte-gevoelige coating. Bijvoorbeeld van Thermolon of Greblon, die temperaturen kunnen verdragen tot 450°C. En voordat je bij die temperatuur aankomt is je eten al lang verbrand. Keramische pannen zijn zo glad dat olie of boter niet nodig is. Een keramische pan is makkelijk schoon te maken, bakt niet aan, en is geschikt voor alle warmtebronnen (dus ook inductie).
Zijn keramische pannen gezond? Jazeker: een Thermolon of Greblon anti-aanbaklaag is niet giftig. En als kers op de taart: een keramische pan is ook nog eens duurzamer: Een Thermolon laag is 60% minder milieubelastend dan een laag van Teflon, en een pan met een Greblon anti-aanbaklaag gaat tot drie keer langer mee dan een reguliere anti-aanbakpan. Keramische pannen verdelen de warmte beter, waardoor uiteindelijk minder energie nodig is. Om de gladheid te bewaren mogen ze, net als anti-aanbakpannen, niet in de vaatwasser en zijn metalen spatels uit den boze. Nadelen zijn daarnaast dat een keramische pan wat duurder en zwaarder is.
Voorbeelden van goede pannen met een keramische laag hebben we hieronder neergezet. En hier vind je ook een overzicht met nog veel meer goede keramische pannen.
Daarnaast kun je hier onze review lezen van de de Buyer Mineral B stalen pan. Een heel bijzondere pan die je wel even goed moet inbranden maar die dan ook echt heel goede anti-aanbak kwaliteiten heeft
Ik dacht ook gezond bezig te zijn met mijn keuze tot pannen met een keramische Greblon laag maar helaas. In tegenstelling tot wat in dit artikel vermeld wordt bevat Greblon wel degelijk een PTFE coating. Zo valt te lezen op hun eigen website (greblon.com).
‘Bij bakken wordt een temperatuur bereikt van 300 graden Celsius.’ Bak & braad jij in een droge pan? Je olie of vet legt al het loodje bij 260 graden Celsius (de meesten al eerder). Bij deze ‘rooktemperatuur’ van olie of vet ben je al ongezond bezig. Met een dergelijke waarschuwing ga je toch niet door naar de 300 graden?
Wist niet dat pannen ook zo extreem goed met de technologie meegingen
Wij zijn al jaren erg tevreden over de pannen van (het Belgische) GreenPan. Ook met een keramische laag.
Echt? Voor mij zijn het waardeloze pannen, die van GreenPan. Hoe goed en voorzichtig je er ook mee omgaat; de coating laat na ongeveer een jaar al stukjes los (kijk maar eens goed) en de randen worden heel snel lelijk. Bovendien maakt de firma het je heel erg lastig als je gebruik wilt maken van de garantie.